Sık Karşılaşan Şanzıman Hataları

SIK KARŞILAŞILAN ARIZALAR

1- Şanzıman kaçirma : Şanzıman hakkında sürücülerin bildikleri genellikle aracın ileri gitmesi için vitesi “D” konumuna, geri gitmek için “R” konumuna ve motoru stop edince “P” konumuna almakla sınırlıdır. Şanzımanın bir tür sıvıya ihtiyacı olduklarını biliyor olsalar da sorun çıkana kadar bu kontrol genelde hiç yapılmaz. Vites kolunu hareket ettirdiğinizde şanzımana sağlam bir şekilde oturmalıdır. Eğer vites değişikliklerinde tereddüt yaşanıyorsa, sürüş esnasında kaçırıyorsa bir problem var demektir.

Otomatik vites şanzıman kaçırması birkaç nedenden kaynaklanır.

– Düşük sıvı seviyesi
– Düşük sıvı basıncı
– Hatalı basınç düzenlemesi veya kontrolü

Şanzıman boşa düşmesi : Vites değiştirme çubuklarının eğilmesi, kasılması vb. sebepler vites kolu-şanzıman bağlantısındaki kasılmalar, tutukluklar vitesin kendiliğinden (bazen gaz verip araç yüke binince) atmasına sebep olabilir.

Şanzımandaki vites dişlilerinde bulunan kurt dişlilerin, manşon dişlilerinin aşınmış olması etken nedenlerden biridir.

Senkromeç veya parçalarının aşınması, senkromeç kilit pimlerinin bozulması, segman-yayların bozulması-gevşemesi. Özellikle sadece belirli bir vitesten atma söz konusuysa, ilgili  senkromeç arızası olma olasılığı artar.

Vitesin kendiliğinden atmasını engelleyen, değiştirme çubuklarının gövdeye geçtikleri yuvalarında bulunan ve değiştirme çubuklarındaki oyuklara oturan yaylı kilit bilyalarının tutukluk yapması, yayların zayıflaması – gerginlikleri kaybetmesi.

Vites kutusu giriş ve çıkış millerinin yataklarının (rulmanlarının) bozulması-gevşemesi, millerin eksenel gezintilerinin artması (boşluk yapması)

Miller üzerindeki (giriş-çıkış milleri) frezeli kısımların aşınması-gevşemesi, bu miller üzerinde çalışan vites dişlilerinin ve senkromeç göbeklerinin gevşemesi- eksenel boşluk yapması.

Motor ve şanzıman bağlantısının gevşek olması, eksenden kaçık olması gibi durumlar, (debriyaj pedalında titremeler şeklinde kendini gösterir).

2- Şanzıman performans düşmesi : Sürücülerin en sık şikayetçi olduğu konulardan biri de aracın çekiş gücünün azalması sorunu. Aracınızı düz yolda sürerken pek farkına varamasanız da, uzun vadede başınızı ağrıtabilecek ek problemlere yol açabilecek bu sorun; çoğunlukla sürücü kaynaklı oluşur. Diğer yandan, bu problemin, aracın kimi teknik problemlerinden de kaynaklandığı biliniyor. Özellikle kış aylarında sıkça karşımıza çıkan çekiş sorununu görüş alanınızdan tamamen kaldırmak için, bu sorunun farklı kaynaklarına inmeye ve sorunu kökten çözmeye hazırsanız, başlayalım.

Çekiş Sorunu Sebepleri

Dizel araçlar özeline geçmeden önce, neredeyse tüm araç tiplerinde karşımıza çıkan çekiş sorununa yakından bakmak ve sebeplerini incelemek gerekiyor. Araçlarda çekiş sorunu, genellikle uzun süreçlerde fark edilen ve teknik arızalardan kaynaklanan bir sorun olarak karışımıza çıkıyor. Eğer sorun sürücü kullanım alışkanlıkları sebebiyle geliştiyse çözümü kolaydır ancak teknik arızalardan kaynaklanan çekiş sorunlarının çözümü çok daha zorlu oluyor.

Çekiş Sorununda Sürücü Hataları

Çekiş sorununa yol açan en genel sürücü hatalarından biri yakıt tercihi ve yakıt değişimi. Aracınıza uygun bir yakıt seçimi gerçekleştirmemeniz ya da ihtiyacınız olan yakıt yerine tek seferlik de olsa başka yakıt kullanmanız durumunda aracınız çekiş problemi yaşayabiliyor. Farklı yakıt markaları, farklı değerlere sahip olabiliyor ve bu değerler aracınızın değerlerine karşılık vermeyebiliyor. Bunun yanı sıra kimi benzin istasyonlarının araç yakıtlarıyla ilgili hile yapması sonucu, yine aracınıza zarar verebilecek durumlar ortaya çıkabiliyor. Sürücü kaynaklı en sık yapılan hatalardan bir diğer ise bakımların sık yapılmaması ya da eksik şekilde yapılmasından kaynaklanıyor. Motor yağının ve filtrelerinin doğru sıklıkta değiştirilmemesi, araç çekişini direkt olarak etkiler.

3- Teknik sorunlar : Teknik sorunlar kalıcı zarar verebildikleri gibi, araçlarda çekiş problemini direkt olarak etkiliyor. Yaşanan teknik problemlerdeyse başı debriyaj tahribatı çekiyor. Aracın yaptığı kilometrenin fazla olması, onu aşınmalara karşı savunmasız hale getiriyor. Çekiş problemine ek olarak, yakıt tüketimini artıran bu tip aşınmaları test etmenin çok kolay bir yolu bulunuyor. Yokuşta gaza bastığınızda, devir göstergesi hızlı bir şekilde yükseliyor ama hız göstergeniz sabit kalıyorsa, aracınız debriyaj tahribatı yaşıyor demektir. Aracın çekiş problemi yaşadığını gösteren ikinci büyük gösterge, ateşleme sisteminin zamansız ateşleme yapması. Ateşleme bobini, buji kabloları ya da bujilerin herhangi bir tanesinde sorun olması durumunda ateşleme düzgün olarak gerçekleşemiyor. Buna ek olarak buji değişiminin doğru zamanda yapılmaması, patlamanın kalitesiz bir şekilde gerçekleşmesine sebep oluyor ve çekiş performansını düşürüyor. Bu sorun ve sorunlardan herhangi birini yaşamamanıza rağmen aracınızın çekiş sorunu devam ediyorsa, bu sorunun kaynağı aşağıdakilerden biri olabilir:

Tıkalı enjektör,
Eksantrik mil arızası,
Motorun yüksek kilometrelere paralel olarak kompresyon değerlerinin düşmesi,
Son susturucunun tıkalı olması,
Aks bilyelerinin eskimesi
Egzoz manifoldunun tıkalı ya da gaz kaçıracak kadar çatlaması.

Aracın her bir parçasının birbirine bağlı olarak çalıştığını ve en ufak bir arızanın, sandığınızdan çok daha büyük problemlere yol açabileceğini unutmayın

4- Şanzıman yağ kaçaği : Araçta eksildiği yada bittiği fark edilmesi en zor parça şanzımandır. Motor yağı yada antifriz gibi düzenli aralıklarla yağ miktarını kendinizin kontrol edebileceği bir düzenek bulunmaz (bazı modeller hariç) Bu nedenle olası yağ kaçakların erken fark edilmesi önemlidir.

Bu yazımızda şanzıman nereden yağ kaçırır, Şanzıman Yağ Kaçağı Nasıl Anlaşılır gibi merak ettiğiniz konuları bulabilirsiniz.

Şanzıman Yağ Kaçağı Nasıl Anlaşılır

Şanzıman yağı kaçaklarının en sık görüldüğü parçalar aşağıda listelenmiştir. Aracı Bir Lifte Kaldırarak Yada Alt Kısmında Motor koruma muhafazası yok ise eğilerek bile aşağıda yazan parçaları göz ile kontrol edebilirsiniz.

Aks Keçelerinin Eskimesi Sebebi İle Aksların Dibinden Yağ Kaçakları Görülür
Şanzıman Dış Contalarından Yağ Kaçakları Görülebilmektedir.
Yağ Tapası ve Çevresinden Kaçaklar Oluşabilir
Prizdirek Bilyası, Prizdirek Mili çevresinden Yağ Kaçırabilir  ( Bu parça iç kısımda olduğu için gözle görünmez fakat burada meydana gelen bir kaçak şanzımanın motora bağlandığı kısımda yağ kaçağı ile kendini belli edecektir.)

Şanzıman Nereden yağ kaçırır diye soranlar için en sık görülen kaçak noktaları bu kısımlardır. İlk Olarak Bu noktaların kontrol edilmesi gerekir. Eğer tüm bu noktalarda herhangi bir kaçak belirtisi yok ise araç lifte kaldırılarak detaylı olarak kontrol edilmesi gerekecektir.

Şanzıman Yağ Kaçağı Neden Olur

Manuel veya otomatik şanzıman araçlarda şanzıman yap kaçağının sebebi genellikle parçaların yıpranması ve eskimesinden kaynaklanmaktadır. Conta, keçe gibi parçalar sebebi ile oluşan kaçaklar en sık görülen durumdur. Bu parçalar zamanla yıprandığı için belli süreler sonunda değişmesi normal bir durumdur.

Şanzıman Yağı ile Motor Yağını Ayırt Edin

Bazı durumlarda araç kullanıcıları şanzıman yağ kaçakları zannettikleri durum genellikle motor yağı olabiliyor Motor ve şanzıman yağını ayırt etmek zordur çünkü motor alt kısmında iki yağ tipide siyah olarak görülür. Fakat arasındaki fark eliniz ile değdiğinizde fark edilir Motor yağı daha siyah ve kokusuz iken şanzıman yağı sarımtırak, yanma emaresi olmayan ve keskin kokulu bir yağdır.

5- Araçın rampalarda yürümemesi : Otomatik vites araçların arızalanmasına neden olan başlıca faktör kullanıcı hataları, Vites değiştirme tuşuna basmadan vites değiştirmek, ani kalkışlar yapmak, El freninden önce P konumuna almak (Özellikle Rampalarda) gibi nedenlerden sıklıkla karşılaşılmaktadır. Araç sahipleri otomatik şanzıman araçlarının vites kutusunda bir arıza olup olmadığını aşağıdaki belirtiler ile tepit edebilir. Bu belirtiler özellikle ikinci el araç alacak olan kişilerin kontrolleri açısından da oldukça önemlidir.

Otomatik Şanzıman Arızası Nasıl Anlaşılır ?

• Araç D Konumunda İken Frenden Ayak Çekildiği Anda İleri Gitmesi Gerekir.

• Araç D Konumuzda Rampa Yukarı İken Frenden Ayak Çekildiğinde İleri Gitmesi yada Olduğu Yerde Kalacak Kadar Direnç Sağlaması Gerekir.

• D konumunda vites geçişleri arasında ses, titreşim, vurma gibi sorunlar olmaması gerekmektedir.

• Vites düğmesi (Mandalı) Sağlıklı Şekilde Çalışıyor Olması Gerekir.

• Araç Hareket halinde iken tüm viteslerde şanzıman sesi stabil olması, farklı uğultu yada titreşimler olmaması gerekir

Bunlar her araç kullanıcısının rahatlıkla tespit edebileceği belirtilerdir. Fakat bazı arızaları sizin kullanırken tespit etmeniz olanaksızdır. Bu sebeple en doğru yöntem mevcut aracınız ise düzenli olarak her bakımda kontrol ettirmektir. İkinci el bir oto alıyor iseniz, Bilgisayarlı test ile yetinmeyip sadece şanzıman işi ile uğraşan bir ustaya aracı kontrol ettirmenizde fayda vardır.

Mevcut aracınızda yada ikinci el araç alıyor iseniz aldığınız aracı bir ustaya giderek filtre yağ ve genel durumu ile ilgili olarak çok kısa sürede detaylı bilgi alabilirsiniz. Genellikle şanzıman sorunlarının çıkmasındaki en büyük neden aracın sadece kullanıcı tarafından gözlemlenerek kullanılması ve düzenli olarak periyodik aralıklarla kontrol ettirilmemesinden kaynaklanmaktadır.

İkinci otomatik vites yada triptonik vites (yarı otomatik olarak geçmektedir) araçlarda alırken sadece bilgisayarlı test merkezlerinin raporlarına güvenilmemeli ayrıca bir şanzımancıya gidilmelidir. Bilgisayarlı test merkezlerinde vites geçiş aralıklarına ve hızlanma periyoduna bakılır. Harici olarak şanzımanın durumuna bakılmaz. Bu nedenle madur olan birçok araç sahibi vardır.

6- Vites geçişlerindeki sertlikler ve vuruntular : Otomatik şanzımanlarda ileri veya geri vitese geçerken oluşan vuruntu, şanzıman yağı pompası veya tork konvertörün yıpranmasından kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca akslar ve şanzımanda boşluk varsa, motor ile şanzıman kulakları yıprandıysa bu tarz sorunlar olacaktır. Kulaklar yıprandıysa geri viteslerde yapılacak ani hareketlerde bu tarz sesler oluşabilir. R konumundan D konumuna geçişlerde aynı vuruntu varsa aktarma organları, akslar kontrol edilmelidir. Otomatik şanzımanın genel bakımı veya büyük bir revizyondan geçme zamanı gelmiş olabilir. Sonuç olarak bazı kontroller yapmadan net bir yorum yapmak bazen mümkün olmuyor.

7- Isınınca yürümemesi : Özellikle LPG li araçlarda otomatik şanzımanların ısınınca yürümemesi sorunu gözlenebilir. Bunun nedeni LPG nin benzin veya mazotlu araçlara göre ısının yüksek olması ve motor şanzıman yağının normalin üzerinde ısınmasına neden olabilir. Bu ısınmada elektrovanaların çalışma performansını olumsuz olarak etkilemesi arızaya yol açabilir.

8- Şanzıman aşiri hararet : Genel olarak karşılaşılan trafik koşullarında vites koluna dokunmanız gerekmeyecektir Vitesler doğru zamanda ve motor devrine uygun olarak kendi kendilerine geçiş yaparlar çünkü “otomatik sistem” araç yükünü, yol biçimini ve seçilen sürüş tarzını göz önünde bulundurur.

Ekonomik sürüş

Yoldayken, vites kolunu her zaman D konumunda bırakınız; gaz pedalına az basılması durumunda vites otomatik olarak daha düşük bir motor devrine geçecektir

Hızlanma ve geçme

Gaz pedalına tam ve sonuna kadar basınız (pedalın sert noktasını aşana kadar).
Bu işlem, motorun olanakları dahilinde en uygun vitese düşmeyi sağlayacaktır.

Manüel sürüş modu

Vites 1 kolunu D konumuna ve ardından, kolu sola M konumuna çekiniz.
Vites koluna art arda dokunma, vites hız geçişlerinin manüel olarak gerçekleşmesini sağlar:

– vitesi düşürmek için vites kolunu öne doğru itiniz;
– vitesi büyütmek için arkaya doğru itiniz.

Seçili vites, gösterge tablosu ekranında belirir.

Özel durumlar

Bazı sürüş koşullarında (örneğin motorun korunması, Dinamik Sürüş Kontrolünün çalıştırılması: ESC vb.) otomatik sistem, vitesi otomatik olarak değiştirebilir.

Ayrıca, «yanlış manevralardan» kaçınmak için vites değişikliği «otomatik sistem» tara- fından reddedilebilir: Bu durumda vites gös- tergesi, sizi uyarmak için birkaç saniye yanıp söner.

– Yolun biçimi ve virajları otomatik modda kullanıma uygun değilse (örneğin dağda), manuel moda geçmeniz önerilmektedir. Bu işlem, çıkışlarda «otomatik sistem» tarafından istenilen art arda vites geçişlerini engellemek ve uzun inişlerde motor frenini sağlamak için gereklidir.

– Çok soğuk havalarda, motorun durmasını önlemek için P veya N konumlarından çıkmadan ve vites kolunu D veya R konumuna getirmeden önce birkaç dakika bekleyiniz.

9 – Şanzıman hidrolik ünite değişimi ve tamiri : Hidrolik Beyin diğer adıyla Hidrolik Ünite otomatik şanzımanları oluşturan temel bölümlerden biridir. Hidrolik Ünitenin görevi, şanzıman kontrol ünitesinin yönettiği ünite üzerinde bulunan selenoidler (elektrovana) vasıtasıyla şanzıman yağını içersinde bulunan pistonlar ve yağ kanallarıyla şanzıman içersindeki doğru kısma yönlendirir. İşte hidrolik ünite üzerinde bulunan bu elemanların doğru ve zamanında çalışmaması şanzımanın çalışmasında aksaklıklara neden olur. Bu aksaklıklar vites geçişlerinde vuruntu, geç vites değişimi , yüksek devirde vites değiştirme ve bunun gibidir. Hidrolik ünite her ne kadar şanzıman içersinde bir parça gibi gözükse de fonksiyonu ve yapısı itibari ile başlı başına otomatik şanzıman sisteminin anlaşılması ve onarım esnasında tıpkı şanzımanın kontrol edilip onarıldığı gibi aynı işlemin uygulanması gereken bir parçadır. Esasen tüm şanzımanların hidrolik ünitelerin tamirat mümkündür 

10- Şanzıman selenoid arızası : Selenoid arızaları genelde elektriksel arızalar olup, elle ve gözle kontrolü mümkün değildir. Ancak selenoid test makinesinde açma/kapama yapıp yapmadığı test edilebilir. Bununla beraber araç arıza tespit cihazına bağlanarak, elden edilen arıza kodları yorumlanabilir.

Eğer valf çalışırken ses yapıyor ise ;

1-Valfe gelen elektriksel gerilim değerinin valfin üzerindeki bobinin gerilim değerinden daha düşük olmadığını kontrol edin.

2-Bobinin üzerindeki klipsin takılı olduğunu ve bobinin alt ile üst o-ringlerinin takılı olduğunu kontrol edin.

3-Bobinin iki ucu arasındaki direnci uygun bir direnç ölçer ile ölçün ve bulduğunuz değeri üreticinden aldığınız değer ile karşılaştırın. Yapacağınız karşılaştırmada %10 luk sağma kabul edilebilirdir.

4-Valfi hattan sökün, demonte edip, yukarıda belirtildiği gibi temizleyin ve sonra parçalarını tekrar birleştirin.

Eğer valf çalışmıyor ise ;

1-Valfin hatta doğru yönde bağlandığından emin olun.

2-Valfin bakım yada onarım için sökülme ve tekrar birleştirilme ihtimali sebebi ile tüm parçalarının takılı olduğundan, tüm parçaların eska valfin orjinal parçaları olduğundan ve doğru birleştirme yapıldığından emin olunuz.

3-Valfin üzerinde bobinin olduğunu ve bobinin valfin kovanı üzerine tam olarak takılıp klips ile sabitlendiğini kontrol edin.

4-Bobinin iki ucu arasındaki direnci uygun bir direnç ölçer ile ölçün ve bulduğunuz değeri üreticinden aldığınız değer ile karşılaştırın.Yapacağınız karşılaştırmada %10 luk sağma kabul edilebilirdir.

5-Bobinin soketine yapılan elektriksel bağlantının doğru yapıldığını kontrol edin.

6-Soketin valf bobinine doğru takıldığını, soket civatasının sıkılarak soketin bobine sabitlendiğini ve bobinin uçlarının soketin elektriksel uçları ile temas ettiğini kontrol edin.

7-Sistemin elektriksel güç kaynağının akım değerinin, sistemde bulunan toplam valf sayısının akım değerlerinin toplamından daha fazla olduğunu doğrulayın.

8-Sistemin gerilim değeri ile valfin bobinin gerilim değerinin aynı olduğunu kontrol edin.

9-Hat basıncının valf etiketi üzerinde bulunan maksimum basınç seviyesini aşmadığını kontrol edin.

10-Valfi hatta ters bağlamadığınızı ok yönüne bakarak kontrol edin.

11-Valfi girişi ile çıkışı arasındaki basınç farkının, valfin etiketi üzerinde yazan minimum çalışma basıncının üzerinde olduğunu kontrol edin.

12-Akışkanın viskozitesinin valf teknik bilgilerinde belirtilen viskoziteye uygun olduğunu kontrol edin.

13-Valfin içine istenmeyen yapı ve büyüklükte yabancı parçaların girişinin engellenmiş olduğundan ve valfin içinin gerektiği gibi temiz olduğundan emin olun. Yapılan bu işlemlerden sonra valf çalışmıyor ise bu durumda valf arızalanmıştır, bizim ile temasa geçiniz.

Debi yetersiz ise ;

1-Hat basıncınızın istediğiniz basınç değerinde olduğunu kontrol edin.

2-Hat çıkış basıncının istediğiniz basınç değerinde olduğunu kontrol edin.

3-Hat üzerinde istenmeyen çap daralmalarının olmadığını kontrol edin.

4-Hattaki basınç ve akışkan bilgisini doğru şekilde kullanarak ürün seçtiğinizi yada seçilmesini sağladığınızı doğrulayın.

5-Hattaki yabancı partiküllerin ürün içerisinde daralmalar yapmadığını kontrol edin.

İç ya da dış sızdırma yapıyor ise ;

1-Valfin hatta doğru yönde bağladığınızdan emin olun.

2-Valfi hattan sökün.


3-Valfi demonte edip, yukarıda belirtildiği gibi temizleyin, valf dış yüzeylerinin üzerinde yada iç parçalarında görünür bir hasar olmadığını kontrol edin ve sonra parçalarını tekrar birleştirin.

4-Valfin hatta doğru monte ettiğinizi kontrol edin.

5-Hatda yabancı partikül olmadığını kontrol edin.

Diğer arızalar;

1-Eğer bobinin dış yüzeyinde yanık izi var ya da bobinin diş plastiğinde dışarı doğru delinme olmuş ise; bobin bozulmuştur, kullanılamaz haldedir ve yenisi ile değiştirilmelidir.

2-Eğer bobinin iç tarafındaki deliğin yüzeyinde dışarı doğru şişmeler olmuş ve bu sebepten deliğe bir parça takılamıyorsa; bobin kovana takılı değil iken bobine dışarda enerji verilmiş demektir. Bu durumda bobin bozulmuştur, kullanılamaz haldedir ve yenisi ile değiştirilmelidi